ekleşmiş edat ne demek?

Ekleşmiş Edatlar

Ekleşmiş edatlar, Türkçede isim soylu sözcüklere eklenerek cümle içinde farklı anlam ilgileri kuran edatlardır. Temelde edat görevini üstlenirler ancak eklendikleri kelime ile kaynaşarak yeni bir anlam birimi oluştururlar. Bu durum, onları diğer edatlardan ayırır.

Tanım

Ekleşmiş edatlar, bir isme veya zamire bitişerek, o sözcüğün anlamını pekiştiren, sınırlandıran veya ilişkilendiren edatlardır. Bağlı bulundukları sözcükle birlikte bir öbek oluştururlar ve genellikle cümle içinde zarf, tümleç veya sıfat görevinde bulunurlar.

Ekleşmiş Edatların Özellikleri

• Bitişik Yazılma: Ekleşmiş edatlar, eklendikleri kelimeye bitişik yazılırlar. Bu, onların kelimeyle kaynaştığını gösterir.
• Anlam Değişikliği: Eklendikleri kelimenin anlamını değiştirir veya ona yeni bir anlam katarlar.
• Görevi: Cümle içinde genellikle zarf, tümleç veya sıfat görevinde bulunurlar.
• Çekim Ekleri: Ekleşmiş edatlar, eklendikleri kelimeyle birlikte çekim eki alabilirler.

Başlıca Ekleşmiş Edatlar

Türkçede sıkça kullanılan ekleşmiş edatlar şunlardır:

• -ce / -ca: Göre, gibi, kadar anlamlarını katar.
  • Örnek: "Bence", "Sizce", "Çocukça", "Adamcağız"
• -leyin / -layın: Zaman anlamı katar, "o vakit" veya "sırasında" anlamlarına gelir.
  • Örnek: "Sabahleyin", "Akşamlayın", "Geceleyin"
• -daş / -deş: Birliktelik, benzerlik, ortaklık anlamı katar. Kardeş, Yurttaş
  • Örnek: "Meslektaş", "Vatandaş", "Soydaş"
• -gil: Aitlik, yakınlık, aile anlamı katar.
  • Örnek: "Annemgil", "Teyzemgil", "Ahmetgil"
• -ki: İlgi zamiri veya sıfat yapan ektir.
  • Örnek: "Benimki", "Duvardaki", "Bahçedeki"

Ekleşmiş Edatların Kullanım Alanları ve Örnekler

• Zarf Görevi:
  • "Adamcağız yolda yürürken düştü." (Nasıl düştü? Adamcağız gibi, acınası bir şekilde)
  • "Sabahleyin erkenden kalkarım." (Ne zaman kalkarım? Sabahleyin)
• Tümleç Görevi:
  • "Bence bu iş olmaz." (Kime göre? Bence)
  • "Onunki daha güzel." (Neyi kastediyor? Onun sahip olduğu şey)
• Sıfat Görevi:
  • "Bahçedeki çiçekler solmuş." (Hangi çiçekler? Bahçedeki)
  • "Duadaki eller açıldı." (Hangi eller? Duadaki)

Ekleşmiş Edatların Diğer Edatlardan Farkı

Ekleşmiş edatlar, diğer edatlardan farklı olarak bağımsız bir sözcük olarak bulunmazlar. Bir kelimeye eklenerek, o kelimeyle birlikte anlam kazanırlar. Örneğin, "için", "gibi", "ile" gibi edatlar tek başlarına kullanılabilirken, "-ce", "-leyin" gibi ekleşmiş edatlar mutlaka bir kelimeye eklenmek zorundadır.

Ekleşmiş Edatların Önemi

Ekleşmiş edatlar, Türkçenin anlatım gücünü artıran önemli unsurlardır. Cümlelere anlam inceliği katarlar ve dilin daha zengin ve nüanslı bir şekilde kullanılmasını sağlarlar. Özellikle edebi metinlerde ve günlük konuşma dilinde sıkça kullanılarak ifadenin daha etkili olmasını sağlarlar.

Kaynaklar

• Türk Dil Kurumu (TDK) Güncel Türkçe Sözlük
• Türkçe Dil Bilgisi kaynakları

Bu makale, ekleşmiş edatlar hakkında genel bir bilgi sunmaktadır. Daha detaylı bilgi için ilgili dil bilgisi kaynaklarına başvurulabilir.